Hypnose spreekt tot de verbeelding

Dat hypnose een verschijnsel is dat de meest uiteenlopende reacties oproept, is van alle tijden. Waar het voor de één een spannend en uitdagend verschijnsel is, dat de nieuwsgierigheid enorm prikkelt, associeert de ander het met oncontroleerbaarheid en het bovennatuurlijke. Bij hen roept het eerder angst op. En tenslotte zijn er mensen die hypnose zien als hét middel tot heling van emotionele blokkades en allerlei andere problemen die door het leven ontstaan zijn. Maar wat is hypnose nu eigenlijk? Welke processen spelen hierbij een rol? Hypnose spreekt tot de verbeelding, maar wat is het nu echt? In dit artikel geven we u informatie over allerlei verschillende aspecten van hypnose.

De wereld van hypnose

Het Griekse woord ‘hypnos’ betekent slaap. Hoewel hypnose uiterlijk misschien lijkt op slaap, is er bij hypnose geen sprake van slaap. Hypnose is een opzettelijk veranderde bewustzijnstoestand die wordt gekenmerkt door toegenomen beïnvloedbaarheid en meestal ook diepe ontspanning, volgens sociaal-psycholoog en onderzoeker Philip Zimbardo. Wanneer de hersenactiviteit gemeten wordt tijdens de slaap en tijdens hypnose, blijken deze sterk van elkaar te verschillen. Tegelijk laat hypnose geen uniek EEG patroon zien. Er is sprake van een grote mate van concentratie en aandacht die naar binnen gericht is, terwijl het lichaam volkomen ontspannen is. Deze toestand is een fase tussen slapen en waken in en wordt ook trance genoemd. Iedereen kent die ogenblikken waarop je even helemaal van de wereld bent en opgaat in een dagdroom of een boek en niets meer merkt van prikkels uit de omgeving. Dit is een spontane situatie van trance. Wanneer de trance bewust wordt opgeroepen door suggestie, is er sprake van een hypnotische toestand.

De therapeutische inzet van hypnose

Hypnose wordt op verschillende manieren ingezet bij de behandeling van uiteenlopende klachten. Zo zijn er hypnotherapeuten die trance gebruiken als therapeutisch middel bij psychosomatische klachten zoals rug- en nekklachten. Bij deze vorm van hypnotherapie is er sprake van een indirecte manier om het onderbewustzijn aan te spreken. Via de toestand van trance helpt de therapeut de cliënt om in contact te komen met onbewuste gevoelens en overtuigingen die in de dagelijkse realiteit tot problemen leiden. Ook wordt het veel ingezet bij klachten als gevolg van het prikkelbare darmsyndroom. Verder wordt deze therapie ingezet bij een groot scala aan psychische klachten.
Daarnaast zijn er ook hypnotherapeuten die directe hypnose, te vergelijken met de hypnose in shows, inzetten als therapeutisch middel. Bij directe hypnose wordt door middel van directieve opdrachten het onderbewustzijn aangesproken en het bewustzijn dat vaak kritisch en afwijzend reageert, als het ware omzeild. Zo kunnen negatieve gewoonten, gedragingen of opvattingen veranderd worden. Beide manieren van hypnotherapie benadrukken dat een cliënt altijd de regie houdt en niets zal hoeven en kunnen doen, dat niet in overeenstemming is met zijn of haar persoonlijkheid.

Stoppen met roken?

Er wordt steeds vaker wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effecten van hypnose als middel om te stoppen met roken. Er zijn organisaties die pretenderen dat stoppen met roken binnen één sessie bereikt kan worden. Wat is hypnose voor speciale techniek dat hiermee wel bereikt kan worden wat zoveel andere therapieën niet lijken te bereiken? Ook hier is het aangesproken worden op onbewust niveau in plaats van op het normale bewustzijn de manier om van de verslaving af te komen. De meeste afkickmanieren laten je stoppen met roken op wilskracht. Je moet dan nog steeds moeite blijven doen om van de sigaretten af te blijven. Terwijl je door middel van hypnose niet alleen bewust, maar ook onderbewust gaat stoppen met roken. En juist dat maakt dat je echt kunt stoppen.

Hypnose als vorm van pijnbestrijding

Hypnose wordt steeds meer ingezet als vorm van pijnbestrijding. Daarbij wordt gebruik gemaakt van suggesties die het brein beïnvloeden. Zo wordt hypnose als pijnbestrijdingsmiddel bij bevallingen ingezet. Sommige patiënten hebben meer baat bij hypnose dan bij morfine of andere pijnstillers. We noemen dit hypnotische analgesie, de hypnose zorgt voor opheffing van het pijngevoel. Zo is bij patiënten die langer dan zes maanden een niet verklaarbare pijn hadden in het hoofd-, kaak- en halsgebied een onderzoek uitgevoerd naar de effecten van hypnose in de behandeling van die pijnklachten. Bij de helft van de proefpersonen werden ontspanningsoefeningen aangeboden, bij de andere helft van de groep werd daarnaast gebruik gemaakt van hypnose technieken. Op het moment dat de proefpersonen in trance waren, werden er bijvoorbeeld suggesties gegeven die te maken hadden met het versterken van het zelfvertrouwen van de proefpersoon en het verminderen van het gevoel slachtoffer van de situatie te zijn. Ook werden er posthypnotische suggesties gegeven die er op gericht waren om in de situatie na de hypnose minder aandacht te hebben voor pijn en meer aandacht voor prettige en ontspannen ervaringen. Uit de resultaten bleek dat de pijnintensiteit meer verminderde bij de proefpersonen die ook hypnotische instructies hadden ondergaan. Een belangrijke voorspeller bleek ook te zijn de mate van hypnotiseerbaarheid van de proefpersonen.

Hoe hypnotiseerbaar ben jij?

Niet iedereen blijkt even goed hypnotiseerbaar te zijn. De Stanford Hypnotic Susceptibility Scale meet de hypnotiseerbaarheid van mensen. Uit onderzoek blijkt dat hypnotiseerbaarheid afhankelijk is van leeftijd. Ongeveer 10 tot 15 procent van de volwassenen kun je zeer hypnotiseerbaar noemen. Bij kinderen geldt dit voor 85 procent. De vraag hierbij is in hoeverre je gevoelig bent voor suggestie. Een onderdeel van een suggestibiliteitstest is bijvoorbeeld dat mensen gevraagd wordt beide armen naar voren te doen en zich voor te stellen dat in de ene hand een steen zit en in de andere hand een ballon. Bij mensen die goed hypnotiseerbaar zijn zal de ene arm naar beneden gaan en de andere arm omhoog. Er wordt beweerd dat mensen die vroeger als kind veel voorgelezen zijn, makkelijker visuele beelden creëren bij de verbale suggesties die zij horen en daarom makkelijker hypnotiseerbaar zijn. Ook is het de vraag in hoeverre een persoon die makkelijk hypnotiseerbaar is op het moment van hypnose kenmerken vertoont van dissociatie. Dissociatie is een vorm van bewustzijn waarbij de eigen gedachten en gevoelens even niet toegankelijk zijn. Dissociatie kan een manier zijn om de werkelijkheid tijdelijk te ontvluchten, bijvoorbeeld als die gewelddadig en bedreigend is.

Zelfhypnose

Zelfhypnose is een vorm van hypnose die steeds meer mensen bij zichzelf leren toepassen. Zij zetten deze vorm van hypnose bijvoorbeeld in op het moment dat ze last hebben van pijnklachten, als ze last hebben van angst of slapeloosheid vanwege persoonlijke omstandigheden. Om zelfhypnose toe te kunnen passen is het belangrijk om een keer een hypnose toestand ervaren te hebben. Pas dan weet je waar je naar toe wilt gaan als je zelfhypnose gaat toepassen. Zelfhypnose betekent dus ook dat je niet gaat luisteren naar de stem van een hypnotherapeut op een opname, maar dat je zelf weet hoe je jezelf in een diepe ontspanning kan brengen en welke suggesties je aan jezelf wilt en kunt geven. Je kan natuurlijk wel een opname maken van je eigen stem.

Opleiding tot hypnotiseur

Op het internet zijn tal van opleidingsinstituten te vinden die cursussen en trainingen aanbieden om jezelf te kunnen scholen tot hypnotherapeut. Door veel ziektekostenverzekeringen worden de kosten van hypnotherapie al voor een groot gedeelte vergoed vanwege de goede resultaten die ermee behaald worden. Hypnotherapie wordt daarnaast als een mooi aanvullend middel gezien door bijvoorbeeld tandartsen, psychologen of verloskundigen vanwege de extra mogelijkheden bij pijnbestrijding.

Hypnose als vorm van entertainment

Tenslotte blijft hypnose een bijzonder prikkelend fenomeen om te ondergaan en om te zien gebeuren bij anderen. Daarom hebben spetterende hypnotiseurs altijd een enorme aantrekkingskracht op publiek. Als er mensen zijn die hun persoonlijke bezittingen afgeven of hun naam niet meer weten is dat spectaculair! Maar de vraag is natuurlijk: Wie steelt hier nou eigenlijk echt de show? Is dat de hypnotiseur of zij die gehypnotiseerd willen worden?!